Wat is er gebeurd?

• Er zit een groot verschil in hoe vaak er per niveau geklaagd wordt over de eindexamens. Dat zien we in cijfers van het LAKS, de landelijke club voor examenklachten.

• Leerlingen op havo en vwo klagen het vaakst, leerlingen op vmbo een stuk minder. Scholieren op vmbo-kb en vmbo-bb klagen het minst. Hoe komt dat?

Wat is er aan de hand?

Op het ene schoolniveau lijkt het alsof alle scholieren meteen na hun examen naar de klachtenlijn bellen. Op het andere niveau klaagt bijna niemand over zijn of haar eindexamen bij het LAKS.

Het grootste verschil zit 'm volgens de scholierenorganisatie in vwo'ers en vmbo'ers. Over het examen Nederlands klaagden vmbo-bb'ers bijvoorbeeld 40 keer. Vwo'ers klaagden op dezelfde dag en over hetzelfde vak 21.510 keer.

Over het examen Frans werd door vmbo-kb'ers en vmbo-bb'ers nog minder geklaagd. Scholieren die vmbo-kb doen klaagden dit jaar vijf keer, vmbo-bb'ers in totaal drie keer.

De verklaring zit hem niet per se in het aantal eindexamenleerlingen per niveau. Er zijn dit jaar namelijk ongeveer evenveel kb- en bb-leerlingen als vwo-scholieren die examen doen. In totaal zitten er 40.698 scholieren op vmbo-kb en vmbo-bb. Op vwo zitten 40.890 eindexamenleerlingen.

Wat zeggen scholieren?

Kim is 16 jaar en doet dit jaar examen op vmbo-kb. Biologie, Nederlands en wiskunde heeft ze al gemaakt. En vooral dat laatste examen was lastig: "Het was echt heel moeilijk, vooral de vraagstelling. Daardoor begreep ik gewoon niet wat ik moest doen." Ze diende daarom een klacht in bij het LAKS: "Al heb ik niet echt het gevoel dat dat heel veel zin heeft. Maar ik wilde wel kwijt dat ik niet wist wat ik bij die opdracht moest doen."

Ze snapt andere scholieren die geen klacht indienen ook wel. "Want ik zie online ook video's waarin mensen zeggen dat er toch niks mee gedaan wordt." Denzel van 16, die ook eindexamens doet, denkt dat ook. "Ik wist eerlijk gezegd niet eens dat je een klacht kan indienen over de examens. Dat is ons niet verteld", zegt hij.

Dat hij het nu wel weet, verandert de zaak niet. "Het heeft toch geen zin, misschien als heel veel mensen klagen over een onderwerp, maar er gaat toch niets veranderen."

Wat zegt het LAKS?

Sarah Broekmeulen is van de eindexamenklachtenlijn en zegt dat er al jaren grote verschillen zijn in het aantal klachten per niveau. "We zien dat mensen op havo en vwo ons veel beter weten te vinden dan mensen op vmbo. We weten ook dat vmbo'ers minder snel naar ons toekomen, maar hoe dat komt, daar verschillen de meningen over."

Er is in ieder geval een praktische verklaring voor het minimale aantal klachten van vmbo-bb'ers en vmbo-kb'ers. "Een groot deel maakt de examens digitaal en scholen mogen zelf weten wanneer ze die inplannen. Dus kaderleerlingen hebben allemaal hele andere toetsmomenten en daardoor krijgen we eventuele klachten ook niet allemaal tegelijkertijd binnen."

Voor examens die op bijvoorbeeld vmbo-tl/gl, havo en vwo geldt dat die allemaal tegelijkertijd en op papier gemaakt worden. En dus heeft het LAKS ook kort na het examen meteen al een vrij volledig beeld van het aantal klachten en de inhoud daarvan.

Volgens Broekmeulen kan het ook met leeftijdsverschil te maken hebben. "Over het algemeen zie je dat jongeren vaker als ze wat ouder zijn geïnteresseerd raken in politiek en maatschappelijke dingen. Vmbo'ers zijn vaak pas 16 als ze examen doen en zitten al op het mbo als ze wat meer betrokken raken. Havisten en vwo'ers zijn al wat ouder als ze eindexamen doen. Die staan ook wat meer op hun strepen en klagen dus ook meer."

Wat zeggen de cijfers?

We pakken het aantal klachten over het Nederlands examen van dit jaar er weer even bij. Over het examen Nederlands klaagden vmbo-bb'ers 40 keer. Vwo'ers klaagden op dezelfde dag en over hetzelfde vak 21.510 keer.

Als je kijkt naar de N-term voor die niveaus voor Nederlands van de afgelopen vijf jaar, zie je dat die best ver uit elkaar liggen. Kort door de bocht: hoe moeilijker je examen, hoe hoger de N-term en hoe minder vragen je goed hoeft te hebben voor een voldoende.

In het geval van de vwo-examens Nederlands lag de N-term de afgelopen vijf jaar gemiddeld rond de 1. De N-term voor vmbo-kb en -bb was een stuk lager, gemiddeld 0,5. Toch kan je hieruit niet concluderen dat de examens voor vwo moeilijker waren en dat dat de mogelijke oorzaak is van het vele geklaag.

Het College voor Toetsen en Examens (CvTE) zegt hierover: "Je kunt N-termen van verschillende schoolniveaus niet zomaar met elkaar vergelijken. Dat is een heel technisch verhaal. Wat we wel al jaren zien is dat vwo-leerlingen sowieso vaker hun mening geven over een examen dan vmbo-leerlingen, en meestal is dat een klacht."