Wat is er gebeurd?
Het kabinet is gevallen, dat betekent dat premier Rutte en alle ministers en staatssecretarissen ontslag hebben genomen.
Zij zijn in de problemen gekomen door de toeslagenaffaire. Daarin werd een groep ouders die geld kreeg om kinderopvang te betalen onterecht fraudeur genoemd door de overheid. Zij kregen straf en kwamen daardoor vaak in geldnood.
Volgens een onderzoek is de ouders 'ongekend onrecht' aangedaan en is onder andere het kabinet daar schuldig aan. Het rapport is zo streng, dat het kabinet er nu dus over nadenkt om maar ontslag te nemen, aftreden dus.
Hoe zat het nou met die toeslagenaffaire?
Je hebt misschien al wel eens gehoord van de toeslagenaffaire. Maar wat is daar nou precies gebeurd? Als je kinderen krijgt en je blijft gewoon werken, kun je van de overheid geld krijgen om de kinderopvang te betalen. Kinderopvangtoeslag heet dat dus.
Soms wordt daarmee gefraudeerd en om die reden besloot de belastingdienst de afgelopen jaren om kinderopvanginstellingen en ouders die ze daarvan verdachten heel hard aan te pakken.
Maar van die harde aanpak werden ook veel onschuldige ouders slachtoffer. Ouders die gewoon werkten en hun kind naar de opvang brachten moesten ineens tienduizenden euro's terugbetalen, omdat de belastingdienst zei dat ze frauders waren.
In sommige gevallen brachten ze hun kind naar een opvang, die expres fouten maakte om meer geld te krijgen. Maar daar waren de ouders dan niet van op de hoogte. Toch werden zij ook beschuldigd van oplichting.
Dat had grote gevolgen: de ouders kregen geen geld meer en moesten alles wat ze al gekregen hadden terugbetalen. De meesten kregen daardoor flinke geldproblemen omdat het om (tien)duizenden euro's ging die ze inmiddels al hadden uitgegeven. Eerder maakten we een verhaal over Jesse en Rafen. Hun ouders behoorden tot slachtoffers hiervan, hier lees je welk effect dat op hen had.
Er zijn sterke vermoedens dat etniciteit een rol speelde bij de ouders die zo streng werden aangepakt. Ouders met een niet-Nederlandse achternaam zouden eerder als verdacht bestempeld zijn dan zonder. Dit is niet onderzocht en daarom staat er ook niks in het rapport over racisme.
Dit gebeurde allemaal al een paar jaar geleden. De ouders trokken aan de bel bij de Belastingdienst en verschillende politici. Bij de Belastingdienst en verschillende ministeries, die in wetten regelen dat de regels zo streng zijn, was dus al bekend dat veel ouders in de problemen kwamen. Toch werd er lange tijd niks gedaan.
Uiteindelijk onderzocht een speciale groep Kamerleden hoe het zo mis kon gaan. Vlak voor de kerstvakantie schreven zij daar dus een rapport over en hun conclusies waren behoorlijk pittig. Veel mensen kregen de schuld: ministers, mensen die bij de ministeries en de Belastingdienst werkten, de Tweede Kamer en zelfs rechters. Allemaal hadden zij eerder kunnen ingrijpen, maar dat deden ze niet.
Waarom stopt het kabinet?
Het kabinet is uiteindelijk eindverantwoordelijk voor wat er is gebeurt. Meteen nadat het rapport gepresenteerd werd, kwam dan ook de vraag of ze moesten aftreden. Ook partijen GroenLinks, PVV en SP wilden dat.
Aftreden betekent eigenlijk dat premier Rutte en alle ministers tegelijkertijd ontslag nemen. Maar toen het rapport uitkwam, wilde Rutte het eerst met de ouders zelf oplossen. De afgelopen weken zaten de ministers regelmatig bij elkaar om daarover te overleggen.
De partijen die nu in het kabinet zitten (VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie) besloten al snel dat ze niet één minister weg wilden sturen, omdat in het rapport zoveel mensen de schuld kregen en het dus moeilijk is om één iemand ervoor te ontslaan. Ze kozen er daarom voor om of allemaal weg te gaan.
Lodewijk Asscher van de PvdA maakte eerder al bekend dat hij stopt als leider van zijn partij. De PvdA zit niet in het kabinet, maar Asscher was wel lange tijd minister van Sociale Zaken. Daardoor is ook hij verantwoordelijk voor wat er is misgegaan. Asscher kreeg daarover kritiek van sommige leden van de PvdA. "Hier kom je niet mee weg met sorry, hoe goedbedoeld ook", zei een van de leden laatst al.
Wat nu?
Net een verlenging van de lockdown aangekondigd, midden in de coronacrisis zitten en dan geen kabinet meer hebben. Handig is anders. Toch is het gebeurd. Maar wat betekent dat dan?
Allereerst betekent het niet dat het kabinet ineens helemaal weg is. Het kabinet is nu, met een moeilijk woord, demissionair. Dat betekent dat ze nog gewoon de leiding hebben tot hun vervangers er zijn. Je mag als minister dan geen nieuwe wetten meer maken, maar wel het land blijven besturen. Qua coronamaatregelen verandert er dus precies niks, alleen mag Hugo de Jonge zich nu geen minister meer noemen maar demissionair minister.
Dat een kabinet demissionair wordt, gebeurt wel vaker. Bijvoorbeeld net na de verkiezingen omdat verschillende partijen dan nog overleggen wie er op basis van de uitslag in het nieuwe kabinet mag. Die Tweede Kamerverkiezingen waren sowieso al gepland voor maart. Dus het kabinet zou in coronatijd sowieso al demissionair worden.