Wat is er aan de hand?
Het kabinet gaat waarschijnlijk sorry zeggen voor het slavernijverleden op 19 december, dat lekte eind vorige maand uit.
Veel Surinaamse en Caribische organisaties zijn daar boos over. Zij willen liever excuses op 1 juli 2023.
Waarom moet ik dit weten?
Er is deze week veel te doen om de excuses voor de slavernij. Op 19 december zal Rutte in Den Haag een toespraak houden, met een live-verbinding met acht andere plaatsen in Nederland, Suriname en de Cariben. Op die acht plekken zijn ook allemaal ministers. Maar veel mensen zijn het niet eens met de datum. Of ze vinden juist dat excuses onzin zijn. In dit artikel leggen we je uit waarom er eigenlijk sorry gezegd gaat worden en waarom daar zoveel discussie over is.
Waarom slavernijexcuses?
Als een land ernstige mensenrechten schendt, zoals bij de slavernij gebeurde, dan moet het land 'rechtsherstel' bieden aan de slachtoffers. Dat kan je op verschillende manieren doen. Bijvoorbeeld door een monument plaatsen waar mensen de gebeurtenis kunnen herdenken. Maar een land kan ook in het openbaar sorry zeggen voor wat er gebeurd is. Omdat de directe slachtoffers van de slavernij niet meer leven, wordt er nu sorry gezegd tegen achterkleinkinderen: de 'nazaten'.
In 2002 werd er voor het eerst een slavernijmonument geplaatst in Nederland. Ook maakten onder andere ABN Amro, De Nederlandsche Bank en gemeenten Rotterdam, Amsterdam, Den Haag en Utrecht al openbaar excuses. Duitsland, België, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Benin, Ghana en de Verenigde Staten gingen Nederland ook al voor. Verschillende organisaties vragen Nederland al heel lang om ook excuses te maken.
Waarom 19 december?
Eind november lekte uit dat Nederland op 19 december excuses gaat maken. Voor de organisaties die hierbij betrokken zijn, kwam dat als een verrassing. Zij waren niet gevraagd om mee te denken over deze datum, en hen was van te voren niks verteld. Volgens premier Mark Rutte doen ze het op 19 december, omdat ze nog excuses willen maken vóór herdenkingsjaar 2023. Dan is het 150 jaar geleden dat de slavernij door Nederland werd afgeschaft.
Waarom willen de organisaties deze datum niet?
Nederlandse, Surinaamse en Caribische slavernijorganisaties vinden het raar dat 19 december als datum is gekozen. Zij vinden 19 december een beetje gekke random dag. Liever willen zij dat er excuses komen op een datum die symbolisch belangrijk is. Zoals 1 juli, dan is het keti koti, de dag waarop in Nederland de slavernij werd afgeschaft. Voor veel nabestaanden voelt die dag een beetje zoals 5 mei voor Nederland.
Ook vinden ze het nu iets te vroeg. Er loopt nog een onderzoek naar de rol van Nederland in de slavernij. Wacht dat nog even af, zeggen de organisaties, want je kan veel beter sorry zeggen als je precies weet waarvoor.
En wie moet eigenlijk sorry zeggen?
En dan is er ook nog eens discussie over wie er sorry moet komen zeggen.
Het plan van het kabinet was dat verschillende mensen op verschillende plekken (zoals Suriname, de Antillen en in Nederland) tegelijkertijd excuses zouden maken. Premier Rutte zou dat dan in Nederland gaan doen en ministers op andere plekken.
Maar sommige mensen vinden het gek dat de Surinaams-Nederlandse minister Franc Weerwind, die zelf afstamt van tot slaaf gemaakten, in Suriname de excuses zal aanbieden.
En daarbij: de meeste nazaten willen dat de koning ook sorry zegt.
Rechtszaak
Zes Surinaamse organisaties hebben daarom een rechtszaak aangespannen tegen de overheid. Zij zeggen dat het belangrijk is dat er goed wordt overlegd met de achterkleinkinderen van tot slaaf gemaakten bij het aanbieden van excuses, en willen betrokken worden. "De overheid doet wat ze wil en dat is in deze situatie extra pijnlijk. Oprechte excuses moeten in samenspraak gaan", zegt advocaat van de organisaties, Joancy Breedveld.
De rechtszaak werd verloren. Volgens de rechter is Nederland namelijk niet verplicht om excuses aan te bieden, en daarom kan de rechter niet ingrijpen.
En nu?
Rutte heeft nog steeds niet bevestigd dat de excuses ook echt gemaakt zullen worden op de 19e, maar alles wijst er wel op. Zo zijn er bijvoorbeeld al ministers in Suriname en de Cariben. Rutte zal maandag in het Nationaal Archief in Den Haag een toespraak houden, met een live-verbinding met acht andere plaatsen in Nederland, Suriname en de Cariben. Op die acht plekken zullen ministers en staatssecretarissen uitleg geven over de excuses. Sint Maarten, 1 van de landen in de Cariben die bij het Koninkrijk der Nederland horen, heeft al gezegd dat ze de excuses maandag niet accepteren.