Wat is er gebeurd?
In het Poolse dorpje Przewodów, op de grens met Oekraïne, is een raket neergekomen. Daarbij zijn twee doden gevallen.
Die raket werd volgens de Amerikaanse president Biden afgevuurd door Oekraïne. Waarschijnlijk ging er iets mis toen het leger een andere Russische raket wilde stoppen.
Polen is lid van de NAVO, een groep landen die militaire afspraken met elkaar hebben gemaakt. Nederland is daar ook lid van. De landen die bij de NAVO horen zijn nu aan het overleggen wat ze hier precies mee moeten.
Daarbij gaat het veel over artikel 4 en artikel 5 van de NAVO. Wat die betekenen leggen we hier uit.
1. Wat is de NAVO ook alweer?
De NAVO is een groep landen die vlak na de Tweede Wereldoorlog besloot militair samen te gaan werken. Ze richtten een club op en spraken af elkaar te beschermen. Als één van de leden aangevallen wordt, schieten de andere landen met hun legers te hulp.
Bij de oprichting zaten alleen westerse landen erbij. Inmiddels is de club veel groter. Er zijn dertig landen lid, waaronder dus Polen, maar ook Nederland.
2. Wat is artikel 5 en waarom zijn menen daar zo bang voor?
Landen die lid werden van de NAVO schreven de afspraken die ze samen maakten op in verschillende artikelen. De bekendste en meest beruchte is artikel 5. Daarin staat namelijk: een aanval op één van ons is een aanval op ons allemaal. Oftewel: val je een NAVO-lid aan? Dan gaan de andere leden zich ook met die ruzie bemoeien.
Dat kan door mee te gaan vechten. Maar in het artikel staat dat andere hulp ook kan, bijvoorbeeld door politieke gesprekken te gaan regelen tussen de landen die ruzie hebben.
Al sinds de oorlog in Oekraïne worden mensen een beetje zenuwachtig van artikel 5. Oekraïne is geen NAVO-lid, maar veel landen eromheen wél. Mocht Rusland dus een buurland (per ongeluk) aanvallen, dan kan dat ervoor zorgen dat alle NAVO-landen moeten gaan meevechten en wordt de oorlog een stuk groter.
Artikel 5 geldt niet meteen
Ter geruststelling: als een land wordt aangevallen, bepaalt het eerst zelf hoe het daarop reageert. De legers van landen die bij de NAVO horen hoeven dus niet meteen in actie te komen. Een aangevallen land kan ook besluiten niets te doen of het zelf op te lossen.
Als het land wel artikel vijf erbij haalt, gaat de NAVO snel vergaderen. Daarna besluiten alle landen die lid zijn samen wat ze ermee gaan doen. Er zitten dus nog wat stappen en tijd tussen artikel 5 en de betrokkenheid van andere landen.
3. Is artikel 5 al eens eerder gebruikt?
Jep, één keertje maar. Na de aanslagen op 11 september 2001, 9/11 dus, waarbij onder andere de Twin Towers in New York werden aangevallen. Toen vroeg de VS de NAVO om hulp om de daders te pakken. De NAVO-landen hielpen daarna mee in de 'oorlog tegen terreur', zoals de VS het zelf noemden, en vochten mee in Afghanistan.
4. Het gaat nu ook veel over artikel 4? Wat is dat dan?
Nu er een raket op een Pools dorp is geland, is het dus aan NAVO-lid Polen om te kijken wat ze daarmee doen. Artikel 5 wil het land niet inzetten, zeker niet nu duidelijk is dat het geen Russische aanval maar vermoedelijk een fout van Oekraïne is.
Maar het land wil misschien wel een ander artikel gebruiken, artikel 4. Daarin staat: 'de leden zullen gaan overleggen wat te doen als één van de landen zich bedreigd voelt'. Oftewel: Polen zou dan dus extra hulp van de NAVO-leden krijgen omdat het land bang is voor verdere escalatie.
Extra legerbewaking door soldaten van alle NAVO-landen aan de grens tussen Polen en Oekraïne is zo'n vorm van hulp.
5. En nu? Hoe groot is de kans dat dit in andere landen escaleert?
Dat steeds duidelijker wordt dat de raket niet van Rusland maar van Oekraïne kwam, maakt de situatie iets minder gespannen. Een Russische raket was namelijk eerder als een escalatie van de oorlog gezien en dus mogelijk een artikel 5.
Toch zijn veel landen wel geschrokken. Daarom zijn er vandaag de hele dag gesprekken: tussen de leden van de NAVO en tussen leiders van de machtigste landen van de wereld. Zij roepen allemaal op rustig te blijven, niet te fel te reageren en goed te onderzoeken hoe dit kon gebeuren.
Later wordt dus bekend of en wat bijvoorbeeld de NAVO-landen hiermee gaan doen.