Wat is er gebeurd?
Onze premier, Mark Rutte, verwijderde afgelopen jaren elke dag zijn sms'jes.
Zijn telefoon, een oude Nokia waar jij niet mee gespot wil worden, had zo'n kleine opslagruimte dat zijn telefoon langzaam werd als er teveel berichten waren. Daarom wiste Rutte ze vaak, zegt zijn advocaat.
Maar daar is nu gedoe over. Want er is een regel in Nederland dat zakelijke berichten van bestuurders, zoals ministers en de premier, opgevraagd mogen worden door bijvoorbeeld journalisten. Dit zodat de regering gecontroleerd kan worden, politici geen geheime dingen doen en er meer transparantie is. De wet heet Wet openbaarheid van bestuur (Wob). En als de berichten zijn verwijderd kunnen ze dus niet opgevraagd worden.
Is het verboden wat Rutte deed?
Of het verboden is, is lastig te zeggen. Volgens de regels hoef je als bestuurder niet al je berichten te bewaren, alleen de berichten die inhoudelijk zijn. Rutte stuurde de berichten die hij zelf belangrijk vond door naar een archief, de rest verwijderde hij zelf. In die zin heeft onze premier zich aan de regels gehouden.
Maar in de bewaarde sms'jes van Rutte miste bijvoorbeeld een belangrijk bericht over een grote demonstratie in Amsterdam naar burgemeester Femke Halsema. En zo zijn er nog meer voorbeelden van belangrijke verdwenen sms'jes. Daarnaast is het volgens expert een slecht signaal naar Nederlanders. Juist omdat er was afgesproken dat de regering in Nederland voortaan duidelijk zou laten zien waar ze mee bezig zijn. "Met zo eigenhandig sms'jes deleten, laat je zien dat je die openheid niet serieus neemt", zegt Serv Wiemers, directeur van een onafhankelijke stichting voor een open overheid. Hij vindt het helemaal niet goed dat Rutte zijn berichten heeft verwijderd, omdat het ervoor zorgt dat mensen nog minder vertrouwen krijgen in de politiek.
Wat boeit het?
Je denkt misschien, Rutte wist wat sms'jes, nou en? Maar veel partijen in de Tweede kamer zien dit anders; ze vinden dat Rutte steeds maar weer informatie achterhoudt. Jesse Klaver van GroenLinks zegt vandaag: "Het patroon dat het bonnetje van de Teevendeal niet te vinden was. Het patroon van geen actieve herinnering aan de functie elders voor Pieter Omtzigt." (Klaver zijn argumenten kan je ook in deze TikTok zien.)
Wilders van de PVV noemt het "een rotsmoes" dat Rutte een oude Nokia gebruikte omdat hij niet zo van smartphones houdt. En een PvdA-kamerlid zegt dat het lijkt dat het geheugen van de telefoon van Rutte net zo selectief wordt ingezet als het geheugen van Rutte zelf. Hiermee verwijst ze naar Rutte die vaker heeft gezegd ergens 'geen actieve herinneringen' aan te hebben.
Rutte zelf vindt niet dat er sprake is van een patroon dat hij zo lang mogelijk dingen probeert achter te houden, dat zegt hij vandaag in het debat wat hierover gaat. Hij vindt dat er onterecht dingen uit het verleden bij worden gehaald. "Dat is zo vals," zegt de premier.
Sommige andere partijen doen minder moeilijk over Rutte en zijn Nokia-praktijken. Kees van der Staaij van de SGP zegt dat het niet te lang moet gaan over de sms'jes, maar over belangrijkere zaken. Ook zegt van der Staaij dat we niet direct er van moeten uitgaan dat de Rutte de intentie had om iedereen te bedriegen.
Eerdere schadelijke e-mails en appjes
Waarom vinden bestuurders het niet fijn dat hun berichten worden gelezen? Het kan dat daar iets uit blijkt wat ze niet hadden mogen doen of dat ze iets hebben gedaan terwijl ze zeiden dat het niet zo was.
Dat was het geval bij minister Hugo de Jonge. De Volkskrant deed een Wob-verzoek, en zag in de whatsapp-geschiedenis van de minister dat hij zich had bemoeid met de mondkapjesdeal met Sywert van Lienden. (Je weet wel, die deal waarbij Sywert zei dat hij geen winst zou maken en er uiteindelijk met 20 miljoen vandoor ging.) De Jonge had dat tot die tijd verzwegen. 52 kamerleden wilden hem daarom niet meer als minister, maar voor de Jonge was het geen reden om op te stappen. Maar het schaadde wel het vertrouwen.
Ook de Amerikaanse presidentskandidaat Hillary Clinton moest eraan geloven. Al ging het bij haar, een beetje zoals bij Rutte nu, het ook over de informatie die er niét was. Clinton is minster geweest, en in die tijd gebruikte ze haar privémail om zakelijke mails te sturen. En dat vonden mensen verdacht en onveilig. Het heeft haar enorm tegengewerkt in de verkiezingscampagne, waarbij Trump tijdens de campagne geen moment voorbij liet gaan om de kiezers op e-mailgate te wijzen. En daar voortdurend bij te zeggen dat Clinton niet te vertrouwen is.