Let op: in dit artikel zitten foto's die schokkend kunnen zijn.
Wat is er gebeurd?
In de stad Boetsja in Oekraïne zijn tientallen lijken gevonden op straat. Het lijkt erop dat Russische soldaten zonder reden burgers hebben doodgeschoten.
Er wordt gesproken over oorlogsmisdaden: acties die niet mogen volgens het oorlogsrecht.
In dit artikel leggen we je uit wat het oorlogsrecht is en wat er gebeurt als deze regels worden overtreden.
De regels van een oorlog
Voordat we 't hebben over oorlogsmisdaden, moeten we het hebben over oorlogsrecht. Klinkt misschien gek in een situatie waarbij mensen op elkaar schieten, maar elke oorlog heeft regels.
De eerste gaan over het beginnen van een oorlog. Een land mag in twee gevallen geweld gebruiken tegen een ander land: als een land wordt aangevallen, uit zelfverdediging dus. Of als de vrede in een land wordt bedreigd en het land speciale toestemming krijgt van de VN-Veiligheidsraad.
President Poetin van Rusland gebruikte de veiligheid van zijn land als reden om Oekraïne binnen te vallen. Hij noemde het een 'speciale operatie' om voor de veiligheid van Russen op te komen. Niet terecht, zeggen veel experts. Oekraïne viel Rusland namelijk niet aan.
Wat mag wel en niet?
Het oorlogsrecht bestaat uit een heleboel verschillende regels. Over het algemeen geldt dat je in een oorlog mag 'doen wat nodig is' om je militaire doel te behalen. Wat niet mag? Zonder aanleiding inwoners van een land doden of onnodige schade veroorzaken. Zo mag je ongewapende militairen niet zomaar doodschieten. Of een woonwijk zomaar bombarderen.
Je mag precies zoveel geweld worden gebruikt als nodig is om militaire doelen te bereiken. Als je deze regels overtreedt, kan je spreken van een oorlogsmisdaad.
In de praktijk een groot grijs gebied. Want hoe weet je precies of iets wel of geen militair doel is? In een woonwijk kan ook een opslagplaats voor wapens verstopt zijn. Ook mag je niet te veel geweld gebruiken. Een te zware bom kan ervoor zorgen dat niet alleen de wapenopslagplaats, maar ook de woonwijk eromheen verwoest wordt.
Andere regels gaan over welke wapens je gebruikt. Wapens die extreme gevolgen hebben of die geen verschil maken tussen burger en militair mogen niet. Denk aan gifgas, dat niet te controleren is op het moment dat het wapen in de lucht komt.
Oorlogsmisdaden in Oekraïne
Misschien heb je iets gezien over Boetsja, een stad in Oekraïne. Daar zijn tientallen Oekraïners gevonden die op straat zijn doodgeschoten. Geen soldaten, maar gewone mensen. Op de fiets, of met een boodschappentas in hun hand. Van anderen zijn de handen vastgebonden op hun rug. Het lijkt er dus op dat deze mensen niet in een gevecht gedood zijn.
Volgens ooggetuigen zouden deze mensen vermoord zijn door Russische soldaten. Dat kan komen door wraakgevoelens en frustratie, zegt Ugur Üngör, hoogleraar genocidestudies aan de Universiteit van Amsterdam tegen de krant NRC: "Wat hier waarschijnlijk is gebeurd, is dat de Russen de veldslag niet hebben kunnen winnen en uit frustratie burgers hebben gedood die in verband worden gebracht met het Oekraïense leger", zegt hij.
Hoe worden oorlogsmisdadigers gestraft?
Het Internationaal Strafhof in Den Haag bepaalt of er tijdens een oorlog officieel misdaden zijn gepleegd. Dit is een speciale rechtbank waar bijna alle landen wereldwijd zijn aangesloten. Het Internationaal Strafhof onderzoekt wat er is gebeurd en wie er verantwoordelijk is. Erg lastig, omdat het tijdens en na een oorlog vaak onduidelijk blijkt.
Daarom zijn er nu al speciale rechercheurs in Oekraïne bezig met het verzamelen van bewijs. Ze maken foto's en interviewen ooggetuigen om zo informatie veilig te stellen. Misdadigers kunnen na de oorlog dan worden vervolgd door het Internationaal Strafhof. Ook de hoogste bazen van een land, zoals president Poetin, kunnen hiervoor vervolgd worden. Belangrijk puntje: hiervoor zal hij persoonlijk naar de rechtbank in Den Haag moeten komen. En de kans dat dat gebeurt is heel klein.