Wat is er gebeurd?
Vanaf het schooljaar 2023-2024 krijgen studenten dus geld van de overheid in plaats van dat ze moeten lenen om hun studie of kamerhuur te betalen. Oftewel: de basisbeurs.
Hoeveel geld je precies krijgt hangt er vanaf of je op kamers gaat of thuis blijft wonen. Studenten op kamers krijgen 275 euro per maand. Blijf je thuis dan krijg je 110 euro.
De basisbeurs is niet nieuw. Tot 2015 was 'ie er ook al, maar een meerderheid van de Tweede Kamer koos er in dat jaar voor om hem te vervangen voor het leenstelsel. Waarom eigenlijk en hoe werkt zo'n basisbeurs precies?
Waarom is de basisbeurs ooit bedacht en hoe werkt het?
Om naar de basis- of middelbare school te kunnen hoeven jij of je ouders niks te betalen. De overheid zorgt dat je naar school kunt, omdat je tot je achttiende leerplicht hebt. Maar dat verandert nadat je eindexamen hebt gedaan.
Je moet dan namelijk zelf gaan betalen voor je studie, met collegegeld. Dat kost duizenden euro's per schooljaar. En ga je in een andere stad studeren? Dan ga je misschien op kamers en moet je óók nog huur gaan betalen. Studeren is dus behoorlijk duur.
Voordat de basisbeurs in 1986 kwam, was studeren daarom alleen mogelijk als je ouders genoeg geld hadden. Studenten toen waren daar boos over en demonstreerden regelmatig om het systeem te kunnen veranderen.
Dat lukte: de politiek was het met de studenten eens dat iedereen zou moeten kunnen studeren, of je nou uit een rijke of arme familie kwam. En dus kwam de basisbeurs: iedere student kreeg geld om een deel van de studiekosten te kunnen betalen. En wie binnen 10 jaar afstudeert, hoeft die basisbeurs niet terug te betalen.
Waarom is de basisbeurs afgeschaft?
Tussen 1986 en 2015 was er dus een basisbeurs en toen... schafte de Tweede Kamer hem af en kwam er een leenstelsel. Maar waarom?
Had een paar redenen: de belangrijkste was dat het veel geld bespaarde. Omdat het de jaren daarvoor niet goed ging met de economie in Nederland was er geen geld over om het hoger onderwijs beter te maken. Door de basisbeurs te schrappen hield het kabinet ineens veel meer geld over. Het was de bedoeling om dat geld uit te geven aan het beter maken van hogescholen en universiteiten. Wat er echt met dat geld gebeurde zocht NOS op 3 eerder al uit.
Daarnaast steunden partijen als GroenLinks, de PvdA en D66 het idee, omdat ze het leenstelsel eerlijker vonden. Een basisbeurs krijgt namelijk iedereen, ook mensen met rijke ouders. Bij het leenstelsel krijg je alleen geld van de overheid als je ouders weinig verdienen. En omdat de overheid geld bespaart, kan iedereen beter onderwijs krijgen, was het idee.
Waarom komt 'ie nu weer terug?
Maar een paar jaar nadat het leenstelsel er kwam, hadden D66, GroenLinks en de PvdA spijt. Ze merkten dat in de praktijk jongeren uit gezinnen met minder geld juist minder vaak gingen studeren omdat ze bang waren voor schulden. Ook vonden deze partijen uiteindelijk dat ze te weinig merkten van wat er met het bespaarde geld was gebeurd.
Omdat de VVD het leenstelsel wel wilde houden en die partij de grootste was in het kabinet, bleef het nog een aantal jaren. Maar uiteindelijk gaf de VVD het leenstelsel toch op.
Lekker dan, ik heb wel moeten lenen. En nu?
De basisbeurs komt dus terug vanaf schooljaar 2023-2024. Studeer jij daarvoor al en heb je daardoor een studieschuld? Dan krijg je wel compensatie. Dat betekent dat je een geldbedrag kunt krijgen voor de tijd die je onder het leenstelsel viel. Als je je studie hebt afgerond, heb je recht op 1400 euro.
Veel mensen en politieke partijen vinden dat veel te weinig. Studenten die onder het leenstelsel geld hebben geleend om te kunnen studeren, hebben namelijk gemiddeld 27.000 euro schuld. Vooral linkse partijen in de Tweede Kamer vinden die compensatie daarom alleen "een fooitje".