Wat is er gebeurd?
De partijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie hebben na lang onderhandelen samen afspraken gemaakt voor een nieuw kabinet. Die afspraken en andere plannen van de partijen hebben ze opgeschreven in een coalitieakkoord.
Met dat coalitieakkoord komt er dus ook bijna een einde aan de formatie: het politieke proces waarin een nieuw kabinet wordt gemaakt.
Die formatie duurde veel langer dan normaal. Het is inmiddels negen maanden geleden dat er verkiezingen waren en dat is een record in de Nederlandse politiek. Maar hoe komt dat en wat gaat er nu verder nog gebeuren?
Dus we hebben weer een kabinet?
Goed, negen maanden na de verkiezingen is de missie dus geslaagd: VVD, D66, CDA en de ChristenUnie hebben afspraken gemaakt met elkaar en er komt een nieuw kabinet. Maar helemaal klaar is de formatie nog niet.
Zo'n kabinet bestaat namelijk uit ministers en staatssecretarissen, een soort onderministers. De leiders van de vier partijen die het kabinet in gaan, moeten nu mensen gaan zoeken voor alle verschillende ministeries.
En er komen ook een aantal extra nieuwe ministers en staatssecretarissen bij, dus dat is nog een flinke klus. Vlak na de kerstvakantie hopen de politici het hele kabinet compleet te hebben. De ministers en staatssecretarissen worden dan officieel beëdigd door koning Willem-Alexander. Als dat is gebeurd, is de formatie echt klaar en is er dus een nieuw kabinet.
Wat staat er in dat coalitieakkoord?
Wat er precies in dat coalitieakkoord staat, weten we woensdag. Dan presenteren de leiders van de vier partijen het aan de Tweede Kamer. Maar zoals vaker in Den Haag zijn er wel al wat dingen uitgelekt.
Belangrijkste voor jou: het leenstelsel gaat weg. Wat ervoor in de plaats komt en of er ook iets geregeld wordt voor de mensen die nu al studeren, weten we nog niet.
Ook gaat het nieuwe kabinet veel geld uitgeven aan het tegengaan van klimaatverandering, bijvoorbeeld door het bouwen van nieuwe kerncentrales, en aan het bouwen van nieuwe huizen. Ook gaat er een behoorlijke zak met geld richting scholen. Het extra geld dat zij tijdens de coronacrisis al vanuit de politiek kregen, krijgen ze nu voortaan ieder jaar.
Hoe kwamen we op dit punt?
Eerst maar eens even je geheugen opfrissen met een flashback naar afgelopen voorjaar. Op 17 maart waren de Tweede Kamerverkiezingen. De VVD won die en werd de grootste partij, D66 werd tweede.
Na zulke landelijke verkiezingen wisselt de Tweede Kamer: partijen die gewonnen hebben krijgen er Kamerleden bij en partijen die verloren hebben moeten afscheid nemen van mensen. Dat gebeurt al een week na de verkiezingen. Maar op zo'n moment komt er ook een nieuw kabinet. En het duurt een heel stuk langer voor dat er is.
Formeren
De partijen die gewonnen hebben bij de verkiezingen moeten namelijk eerst nog gaan formeren. Dat betekent dat ze proberen een groep partijen bij elkaar te zoeken die een meerderheid hebben in de Tweede Kamer. Wel zo handig, want deze partijen maken vervolgens ook afspraken en plannen met elkaar voor de volgende vier jaar.
De formatie is dus eigenlijk de hele periode waarin partijen uitzoeken wie met wie wil en welke afspraken ze voor de komende jaren willen maken. Als er een groepje partijen gevonden is én ze zijn het samen eens geworden, schrijven ze de afspraken met elkaar op in een coalitieakkoord, zoals nu gebeurd is.
Maar waarom duurde het zo lang?
Denk je misschien: 'hey, VVD, D66, CDA, ChristenUnie? Die vier partijen ken ik ergens van?' Dat kan kloppen, want ze werkten de afgelopen vier jaar ook al samen. Maar waarom duurde de formatie dan zo lang, terwijl dezelfde partijen nu weer gaan samenwerken?
Nou, de belangrijkste reden daarvoor kun je je misschien ook nog wel herinneren. Vlak na de verkiezingen ging het namelijk mis toen degene die op dat moment de formatie begeleidde, Kajsa Ollongren, corona kreeg. Op het moment dat ze haar uitslag kreeg, was ze aan het werk en dus rende ze snel naar buiten om naar huis te gaan. Met alle formatie-aantekeningen nog in haar hand.
Een handige fotograaf maakte er een foto van en kon zo ingezoomd precies lezen wat daarop stond. Onder andere: 'Pieter Omtzigt, functie elders'. Omdat het leek dat iemand bij de formatie het kritische Kamerlid Pieter Omtzigt weg wilde werken, ontstond er veel ophef en haastten de politici zich om te vertellen dat zij dat niet gezegd hadden.
Mark Rutte zei dit ook, maar dat bleek niet helemaal te kloppen. Vrijwel alle andere partijen beschuldigden hem van liegen en wilden daarom niet meer met hem samenwerken.
Omdat de partij van Rutte, de VVD, wel de grootste was geworden bij de verkiezingen en hij net niet weg hoefde als premier, was dat in de formatie nogal lastig. Het duurde een tijdje tot de andere partijen toch weer met Rutte wilden praten over samenwerking.
Uiteindelijk belandden D66 en CDA weer met Ruttes VVD aan tafel, maar die partijen hebben samen geen meerderheid. Er moest dus nog minimaal één partij bij, maar over de vraag welke dat dan moest worden werden de partijen het eerst niet echt eens.
VVD en CDA zagen de ChristenUnie wel weer zitten, maar D66 wilde dat absoluut niet. Die partij wilde liever met een linkse partij als GroenLinks of de PvdA, maar die zeiden weer 'wij willen alleen als we allebei mee mogen doen'. En dat wilden VVD en CDA dan weer absoluut niet, want dat vonden ze 'veel te links worden'.
Toen het er bijna op leek dat niemand meer met elkaar wilde en er daarom maar nieuwe verkiezingen dreigden, veranderde Sigrid Kaag (D66) van mening. Haar partij wilde nu toch met de ChristenUnie, om ervoor te zorgen dat de formatie zou slagen.
En dat is nu dus uiteindelijk gelukt.