Wat is er gebeurd?
Zeker tien gemeenten in Nederland hebben de afgelopen jaren undercoveracties ingezet om moskeeën en islamitische organisaties door te lichten. Onderzoekers deden alsof ze gewoon naar de moskee gingen en vertelden daar dan later tot in detail over aan de overheid.
Als je op dat moment in bijvoorbeeld de moskee was, werden je rechten geschonden, dat zeggen experts tegen de krant.
We spraken met jonge moslims die ons vertelden dat ze geschrokken en teleurgesteld zijn.
In dit artikel leggen we je uit waarom dit soort undercoveracties niet mogen. En we vertellen je wat dit betekent voor jonge moslims.
Waarom is dit nieuws?
De undercoveracties van onderzoekers zijn in strijd met je privacy, dat zeggen experts tegen de krant NRC. De stiekeme bezoekers schreven namelijk alles wat ze horen en zagen op in een geheim rapport.
In zo'n rapport stond dan bijvoorbeeld wat betrokken bestuurders, imams en docenten studeerden. Ook werd er vermeld hoe strenggelovig iemand was, wie familie van elkaar was, of en met wie ze ruzie hadden en of ze contact hadden met bijvoorbeeld de Marokkaanse overheid.
De undercoverbezoekers werken voor een onderzoeksbureau. Zij werden betaald door een organisatie waar demissionair minister Ferd Grapperhaus verantwoordelijk voor is. Het onderzoeksbureau ontkent dat medewerkers in het geheim informatie deelden in rapporten Naar eigen zeggen worden de onderzoekers bedreigd sinds de publicatie van NRC.
Wie vindt wat?
Rida is 19, moslim en gaat in Apeldoorn naar de moskee. "Ik denk dat de meeste mensen die naar de moskee gaan echt teleurgesteld zijn in de gemeente of overheid." Dat onderzoekers undercover naar de moskee gingen, vindt hij schandalig. "Ik denk dat veel mensen wantrouwig worden nu. Als ze mensen zien die ze nooit eerder hebben gezien. Je weet niet meer wie je kunt vertrouwen."
Terwijl het volgens hem ook anders had gekund. "Ze zouden prima kunnen aankloppen bij de moskee of het bestuur. En er zouden hele mooie gesprekken kunnen ontstaan."
Mariam van 18 deelt die mening met Rida. Ze is 18 en gaat iedere dinsdag in Eindhoven naar de moskee. "Die onderzoekers hebben niet bij een moskee aangeklopt met de vraag of ze iets mochten onderzoeken. Ze hebben zich voorgedaan als moslim en met ons meegebeden."
Voor haar is het geloof iets fundamenteels. Dat wil zeggen dat het voor haar heel belangrijk is en de basis van alles. "Dan kun je niet opeens doen alsof", zegt Mariam over de onderzoekers. Ook twijfelt ze aan hun kennis van de islam. "Op basis waarvan hebben zij namen en achtergronden opgeschreven? Waarom is dat zo belangrijk? En snappen die onderzoekers wel in welke context dingen zijn gezegd en gebeurd?"
Mariam woont al haar hele leven in Eindhoven en is teleurgesteld dat haar stad meedeed aan het undercoveronderzoek. "Ik zie Eindhoven als een stad met superveel culturen en geloven. En dan schrik ik er wel van dat dit gebeurd is." Undercoveracties zijn volgens haar ook onnodig. "Ik denk dat je juist in Eindhoven met iedereen in gesprek kan gaan als je iets wilt weten."
Verschillende moslimorganisaties in Nederland zijn boos. Zo willen verschillende moskeeën misschien aangifte doen. En een groep moskeekoepels eist extra informatie over de undercoveronderzoeken.
De organisatie die zich inzet voor jouw privacy, zegt dat dit onderzoek niet mag. Alleen in uitzonderlijke gevallen en onder strikte voorwaarden mogen gemeenten iemand volgen en informatie over hen vastleggen. Godsdienst en afkomst verwerken in een rapport mag sowieso niet.
Het onderzoeksbureau dat undercover ging zegt dat het niet klopt wat de krant over hun undercoveractie zegt en dat ze zich wel aan de regels hebben gehouden.
Verschillende gemeenten schakelden de onderzoekers in na advies van de organisatie waar demissionair minister Ferd Grapperhaus verantwoordelijk voor is: De NCTV, dat is de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. Die club wil niet reageren. Wel zegt een woordvoerder dat de Tweede Kamer er nog over in debat gaat.
"Ik neem het hem wel kwalijk dat hij nu niks wil zeggen", reageert Mariam. "Het is echt flauw. Als je met een idee komt waar je kritiek op krijgt, moet je daar ook onderbouwend bij kunnen vertellen hoe je daarop bent gekomen."
In welke gemeenten waren er undercoveracties?
Deze gemeenten gaven opdracht voor het undercoveronderzoek: Almere, Delft, Ede, Eindhoven, Helmond, Huizen, Leidschendam-Voorburg, Rotterdam, Veenendaal en Zoetermeer.
39 andere gemeenten gaven in eerste instantie dezelfde opdracht aan de onderzoekers. Ze kregen daarna twijfels over de manier waarop het bureau onderzoek doet en trokken de opdracht daarom in.
Ook de gemeente Utrecht heeft erover nagedacht om deze onderzoekers in te schakelen. Maar die gemeente concludeerde dat zoiets helemaal niet mag.