Waarom bemoeit een ijsjesverkoper zich met het Palestijns-Israëlisch conflict?

Wat is er gebeurd?

  • De bekende Amerikaanse ijsfabrikant Ben & Jerry's gaat vanaf eind 2022 geen ijs meer verkopen op de Westelijke Jordaanoever, inclusief in Oost-Jeruzalem.

  • Die Palestijnse gebieden zijn al jaren bezet door Israël, dat in het gebied illegale huizen bouwt voor Israëliërs.

  • Het besluit leidt tot veel reacties: veel Israëli's zijn woest en zien het als actie tegen hun hele land. Veel Palestijnen zijn juist blij en willen dat Ben & Jerry's nog verder gaat. Maar waarom doet Ben & Jerry's dit eigenlijk?

Waarom is dit nieuws?

Dat politici, activisten en goede doelen zich uitspreken over een conflict ergens op de wereld: dat is vrij normaal. Maar dat een groot bekend bedrijf dat doet, dat komt niet vaak voor. Ben & Jerry's zegt dat de houding van Israël niet past bij de 'waarden van hun bedrijf' Ze nemen daarmee heel duidelijk een standpunt in over de Israëlische politiek.

En het bedrijf spreekt zich niet alleen uit, ze gaan ook verder dan dat. Ze stoppen namelijk met de verkoop van ijs in bezet gebied. En dat is uniek.

Wie vindt wat?

Israël

Dat juist een groot, internationaal bekend bedrijf als Ben & Jerry's met deze actie komt, ligt gevoelig in Israël. Veel Israëli's zeggen op sociale media dat ze dit zien als een actie tegen heel Israël en als Jodenhaat.

De nieuwe premier Benett reageerde op Twitter: "Deze boycot tegen Israël, een democratie omringd door eilanden vol terrorisme, laat zien dat dit merk de weg kwijt is. Er zijn veel ijsmerken, maar slechts één Joodse staat."

De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken hoopt dat de Verenigde Staten, waar Ben & Jerry's dus vandaan komt, het bedrijf straft voor deze actie. In een aantal Amerikaanse staten is het namelijk verboden om Israël te boycotten.

De Palestijnen

Tegelijkertijd zijn Palestijnse organisaties wel heel blij met de actie. "Ben & Jerry's steunde eerder al Black Lives Matter en andere acties tegen ongelijkheid. Eindelijk sluit hun beleid wat betreft het onderdrukken van de Palestijnen door Israël hier nu ook op aan", zegt de anti-Israëlorganisatie BDS.

Die club roept wereldwijd op om Israël te boycotten en wil eigenlijk dat Ben & Jerry's nog een stapje verder gaat. Zij roepen op helemaal te stoppen met de verkoop van hun ijs in Israël. Ben & Jerry's blijft namelijk nog wel ijs verkopen in de rest van het land.

Wat heeft Ben & Jerry's hieraan?

Een bedrijf wil graag zoveel mogelijk geld verdienen. Waarom bemoeit Ben & Jerry's zich op deze manier met dit conflict? "Dat is een beetje speculeren", zegt consumentenpsycholoog Patrick Wessels. "Als je er met een positieve bril naar kijkt, doet Ben & Jerry's dit natuurlijk omdat ze het echt belangrijk vinden en hun invloed willen gebruiken om de situatie daar te veranderen. Maar het is voor het eigen merk ook wel een beetje een verkoopstrategie."

Als merk wil je je product altijd verkopen aan de groep mensen die het beste bij een product past, legt Wessels uit. "Deze keuze van Ben & Jerry's is vrij activistisch. Waarschijnlijk denken ze dus dat de mensen die hun ijsjes kopen ook activistisch zijn." Of ze zoeken juist naar een nieuwe groep klanten. "Ze willen dat mensen die ook zo over dit conflict denken hun ijsjes kopen. De band met deze groep ijsjesliefhebbers wordt sterker, omdat ze zich gesteund voelen. Die zullen niet meer snel bij de concurrent ijs kopen."

Tegelijkertijd zijn er ook mensen die hierdoor juist geen Ben & Jerry's meer willen, zegt Wessels. "Dat is onvermijdelijk, maar als merk is er niet zoveel mis met scherp kiezen. Het laatste dat je wilt is dat je een grijze muis bent en dat niemand je merk kent. Nike en Tony's Chocolonely werken precies zo."

Een kant kiezen

Dat merken zich uitspreken over dingen die spelen in de maatschappij, gebeurt de laatste tijd wel vaker. Denk aan alle merken die hun logo veranderden in regenboogkleuren tijdens Pride Month of op zwart gingen voor Black Lives Matter.

Toch vindt Wessels deze actie van Ben & Jerry's wel anders. "Meestal als er ophef over een merk komt, trekken bedrijven hun handen er snel vanaf. Toen Johan Derksen en Bilal Wahib negatief in het nieuws waren, stopten bedrijven meteen hun samenwerking met hen. Ben & Jerry's maakt nu juist zelf ophef. Dat is wel echt nieuw, want eigenlijk was er onder bedrijven toch wel een regel om alles te mijden wat misschien politiek gevoelig zou kunnen liggen."

Hoe zat het ook alweer met Israël en de Palestijnse gebieden?

Uitroepen van de staat Israël

Ben & Jerry's gaat dus geen ijs meer verkopen in Oost-Jeruzalem en de rest van de Westelijke Jordaanoever. Die gebieden zijn vaak in het nieuws en vormen, samen met de Gazastrook, de Palestijnse gebieden. Maar hoe zat het ook alweer met het conflict tussen Israël en de Palestijnen? In 1948, vlak na de Tweede Wereldoorlog dus, werd de Joodse staat Israël eenzijdig uitgeroepen. Dat wil zeggen dat de Joden daar vastlegden dat Israël hun land was. Maar daar waren Palestijnse Arabieren die ook in het gebied woonden het niet mee eens. Omliggende Arabische landen zoals Egypte, Jordanië en Irak verklaarden de nieuwe staat Israël de oorlog. Tijdens die oorlog veroverde Israël een groot deel van het oorspronkelijke gebied Palestina, dat tot 1948 bestuurd werd door Groot-Brittannië. De gebieden die overbleven, kwamen in handen van Jordanië (de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem) en Egypte (de Gazastrook).

Zesdaagse Oorlog

Een van de belangrijkste conflicten sindsdien was de Zesdaagse Oorlog in 1967. In dat jaar was er opnieuw een gewapende strijd tussen Israël en de Arabische buurlanden. Tijdens die oorlog veroverde en bezette Israël onder meer de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook. Na gesprekken over vrede in de jaren '90 mochten de Palestijnen een deel van die gebieden zelf besturen. Maar nog steeds zijn de Palestijnse gebieden volgens internationaal recht bezet gebied. Dat geldt ook voor Oost-Jeruzalem, dat door Israël werd toegevoegd aan het eigen grondgebied. In dat deel van de stad liggen belangrijke joodse, islamitische en christelijke heiligdommen.

De situatie nu

Nog steeds escaleert het conflict in Israël en de Palestijnse gebieden regelmatig, met veel geweld en burgerslachtoffers tot gevolg. Die vallen onder meer bij geweld en bombardementen door het Israëlische leger, en ook door aanslagen en raketbeschietingen door Palestijnse groepen zoals Hamas, Soms is het even wat rustiger in het gebied, maar het conflict is nog altijd niet opgelost.