Wat is er gebeurd?
Er is veel gedoe over het AstraZeneca-vaccin. Nederland stopt nu met het zetten van prikken met dat vaccin bij mensen onder de 60 jaar.
Dat gebeurt omdat er bijwerkingen van het vaccin zijn. Acht Nederlanders die geprikt waren, werden heel ziek. Eén overleed daarna. Ook in andere Europese landen kwamen meldingen van zieke mensen binnen.
Het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) zegt dat er misschien een verband is tussen de zieke mensen en het vaccin. Maar ook dat het risico daarvan niet opweegt tegen het krijgen van corona. Maar wat betekent dit nou precies?
Waarom is dit nieuws?
Overal in Europa wordt op dit moment druk geprikt met coronavaccins, ook in Nederland. Misschien zijn jouw opa en oma ook al aan de beurt geweest. Die vaccins komen van verschillende medicijnfabrieken met namen waar je ongetwijfeld ook al van gehoord hebt: Pfizer, Moderna, Janssen en AstraZeneca dus. Voor een vaccin verdeeld wordt over landen, is uitgebreid getest of het wel veilig is en of er misschien bijwerkingen zijn.
Naast dat dit bij de medicijnfabrieken zelf gebeurt, kijkt in Europa ook het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) hier nog naar. Zij bepalen voor alle landen in de EU of medicijnen veilig genoeg zijn om te gebruiken. Bij bijna alle vaccins ging dat prima, maar bij AstraZeneca liep het iets anders. Uit verschillende landen kwamen namelijk berichten dat een paar mensen die net gevaccineerd waren met dat vaccin ernstig ziek werden of zelfs overleden. Uit onderzoek van het EMA blijkt nu dat dat dus mogelijk door het vaccin komt.
Wat is er aan de hand met de mensen die ziek werden?
In Nederland kregen tot nu toe ongeveer 400.000 Nederlanders het AstraZeneca-vaccin. Het gaat vooral om mensen tussen de 60 en 64, zorgmedewerkers en mensen met bijvoorbeeld een beperking of obesitas. Acht daarvan kregen na de prik trombose.
Om te snappen wat dat precies is, heb je eerst even een klein biologielesje nodig. Trombose-arts Saskia Middelkoop legt het je uit: "Je bloed bestaat voor een deel uit bloedplaatjes. Samen vormen die plaatjes een soort systeem in je lichaam dat ervoor zorgt dat je niet te veel bloed verliest als je een wondje hebt. Dat bloed heeft je lichaam namelijk veel te hard nodig. Als je bijvoorbeeld een schaafwond hebt, vormen de bloedplaatjes met een soort draadjes een propje of stolling op die plek. Maar heb je nou last van trombose, dan komen die bloedpropjes op verkeerde plekken terecht, waardoor het bloed op die plek niet goed meer kan stromen."
Trombose komt best wel vaak voor, ook als bijwerking van andere vaccins. Maar bij de mensen die ziek werden na hun AstraZeneca-prik is iets heel zeldzaams aan de hand. "De bloedpropjes kwamen in hun longen of hersenen terecht en soms ook in hun lever of darmen. Dat zijn hele gevaarlijke plekken waar zo'n bloedprop meteen grote gevolgen heeft", zegt Middelkoop.
Maar, zegt zij, het is belangrijk om niet al te bang te worden hierdoor. "De gevolgen zijn heel ernstig maar de kans dat dit je overkomt is ook heel klein. De risico's bij het krijgen van corona zijn veel groter, dus de voordelen van het vaccin wegen zwaarder."
Wie vindt wat?
Ondanks de resultaten uit hun nieuwe onderzoek zegt het Europees Geneesmiddelenbureau eigenlijk hetzelfde als Middelkoop. Ze vinden dat de voordelen van het AstraZeneca-vaccin groter zijn dan de nadelen en dat er dus vooral doorgeprikt moet worden. Wel vinden zij dat mensen die het vaccin nemen vooraf extra gewaarschuwd moeten worden over de risico's.
Ondertussen geven huisartsen aan dat ze platgebeld worden met vragen over het vaccin. Eigenlijk zijn daarin twee groepen: mensen die zich zorgen maken en het vaccin nu niet meer willen. En mensen die nog helemaal niet aan de beurt zijn, die de vaccins van die andere groep wel over willen nemen.
Op sociale media wordt het risico van AstraZeneca ook veel vergeleken met de anticonceptiepil. Als je die slikt, loop je ook risico op trombose. Sterker nog, van de 100.000 vrouwen die de pil slikken krijgen 500 tot 700 tromboseklachten, blijkt uit onderzoek van de universiteit van Leuven. Bij het vaccin werden acht mensen van de 400.000 ziek, een kleiner aantal dus.
En ook de bekende viroloog Marion Koopmans reageerde op de vaccinophef. Volgens haar is het risico dat je doodgaat aan dit vaccin net zo groot als het risico om dood te gaan aan een aanval door een hond of blikseminslag.
Hoe nu verder?
Demissionair zorgminister Hugo de Jonge heeft nu besloten het AstraZeneca-vaccin voor de zekerheid niet meer aan mensen onder de 60 jaar te geven. Bij die groep komen ook de meeste bijwerkingen voor. Zij krijgen daarom een ander vaccin.
Door dat besluit moet vaccinatieplan best wel op de schop. We hebben namelijk 11,7 miljoen doses van dit vaccin besteld.
De Jonge zegt dat het vaccin bij mensen boven de 60 jaar wel "goed en veilig" kan worden gebruikt. Bij deze mensen is het risico dat ze overlijden aan corona veel groter dan het risico op deze bijwerkingen.
Maar dan moeten deze mensen wel hun prik komen halen. Want het vertrouwen van mensen in AstraZeneca heeft door alle verhalen wel een klap gekregen, denkt Daniële Timmers. Zij deed als hoogleraar onderzoek hoe je het beste over gezondheidsrisico's kunt praten als overheid en wat het effect daarvan op mensen is.
"Door het maar steeds over de risico's te hebben, blijft het beeld hangen van AstraZeneca als het minder goede vaccin. Maar wat ik wel wil benadrukken is dat ik merk dat een grote groep, de grootste groep eigenlijk, nog steeds aangeeft het vaccin te willen en het kleine risico te nemen. De kleinere groep die wel twijfelt help je vooral door hen heel serieus te nemen en goede en eerlijke informatie te geven. Als het echt een drempel is tussen wel of niet vaccineren, zou ik ze zelfs een ander vaccin aanbieden. Dat is wel een flinke klus, maar uiteindelijk wil je zoveel mogelijk mensen geprikt hebben. Al ligt de keuze natuurlijk uiteindelijk bij iedereen zelf."