Wat is er gebeurd?
De afgelopen tijd zag je hem misschien al op je Instafeed voorbij schuiven: de 13-jarige Jacob. Hij dreigde samen met zijn moeder Nederland uitgezet te worden omdat ze geen verblijfsvergunning kregen.
Veel mensen waren daar heel boos over, een handtekeningenactie om hen in Nederland te houden werd 166.000 keer getekend.
Maar goed nieuws voor Jacob en zijn moeder: hun advocaat vertelde vandaag dat ze tóch mogen blijven. Zij zijn echter niet de enigen die de laatste tijd in het nieuws kwamen omdat ze misschien het land uit moeten. Hoe dat zit, leggen wij je uit.
Waarom is dit (weer) in het nieuws?
Onder andere Tim Hofman en Anna Nooshin deelden vorige week de petitie over de 13-jarige Jacob. In 2015 vluchtte hij samen met zijn moeder vanuit Syrië naar Nederland, nadat hij bij een bombardement op zijn basisschool een vriendje had verloren en ook zelf gewond raakte.
Volgens Jacobs moeder kreeg zij voor hun reis te horen dat een Armeens paspoort het makkelijker maakt om in Europa een verblijfsvergunning te krijgen. Ze besloot daarna van haar roots gebruik te maken en zo'n paspoort aan te vragen. Dat lukte, maar leverde ook problemen op: het verhaal dat Jacobs moeder in Syrië hoorde over het Armeense paspoort klopt namelijk niet.
De IND, het instituut dat bepaalt wie in Nederland mag blijven of niet, vond dat Jacob en zijn moeder daarom naar Armenië moesten verhuizen. Ze hebben er nog nooit gewoond, maar Jacobs moeder heeft nu dus wel een Armeens paspoort. En Armenië is volgens de IND een veilig land. Na een week ophef zegt het IND nu dat Jacob en zijn moeder toch een verblijfsvergunning krijgen en in Nederland mogen blijven. Waarom ze van gedachten zijn veranderd is niet duidelijk.
Maar zij zijn niet de enigen met dit probleem. Ongeveer honderd Armeense Syriërs zitten in hetzelfde schuitje. Opvallend, zegt hun advocaat: het IND keek naar al hun zaken en besloot de ene keer wel en de andere keer niet dat Armeense Syriërs in Nederland mochten blijven.
En dan waren er nog twee petities in het nieuws de afgelopen tijd. Eentje van de Armeense kinderen Davit en Nune, die ook terug moeten naar Armenië. Hun vrienden willen hen hier houden omdat ze in Nederland zijn geboren en zeggen nog nooit in Armenië te zijn geweest.
De andere handtekeningenactie gaat om de zussen Sofia en Najoua Sabbar. Hun moeder nam hen toen ze vier en zes maanden waren mee vanuit Marokko naar Nederland, maar vroeg nooit een verblijfsvergunning aan. Hun hele jeugd verhuisden ze van tijdelijke woning naar tijdelijke woning, een groot deel daarvan woonden ze in een kelderbox. Ondanks de dreiging om ontdekt en uitgezet te worden, wisten ze hun middelbare school af te maken. Toen ze voor hun vervolgopleiding wel een verblijfsvergunning nodig hadden, ging het alsnog mis. Nu dreigen ze te worden uitgezet.
Hoe zat het ook alweer?
De beelden van jongeren die geen verblijfsvergunning krijgen in Nederland en daarom terug moeten verhuizen naar het land waar hun roots liggen, komen je misschien bekend voor. In 2018 was er veel te doen om Howick en Lili, die dreigden te moeten verhuizen naar Armenië. Ook zij wilden niet terug, omdat ze al bijna hun hele leven in Nederland en hier op school zaten.
Uiteindelijk mochten zij blijven, maar de storm ging nog niet liggen. Tim Hofman maakte een documentaire met #BOOS: Terug Naar Je Eige Land, waarin hij liet zien dat nog meer kinderen in zo'n situatie zaten. En in een Haagse kerk verstopte een heel Armeens gezin zich, om te voorkomen dat ze uitgezet zouden worden.
De politiek bemoeide zich ermee maar het duurde even voor de partijen die op dat moment samenwerkten in de regering eruit waren wat nu de beste oplossing was. Het leidde uiteindelijk tot een deal over een zogenaamd kinderpardon: er werd opnieuw gekeken naar de zaak van 700 kinderen die op dat moment dreigden te worden uitgezet en een deel daarvan mocht toch blijven.
Stond alleen wel iets tegenover: kinderen die na het sluiten van de deal nog in Nederland aankwamen, zouden geen gebruik meer mogen maken van de soepelere regels. De staatssecretaris van Justitie en Veiligheid kon vóór het sluiten van de deal nog uitzonderingen maken voor sommige kinderen, maar dat kon na de deal niet meer. De baas van het IND mag zo'n uitzondering nog wel maken. Maar uit de cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid blijkt dat dat maar weinig gebeurt.
Hoe zit het met deze jongeren?
Davit, Nune, Sofia, Najoua en Jacob: allemaal waren zij al in Nederland toen de politieke deal over het kinderpardon gesloten werd. Je zou dus zeggen dat zij misschien toch gebruik kunnen maken van de afspraken die in 2018 gemaakt zijn.
Maar daarvoor moet je aan nog meer regels voldoen: zo moest je op het moment van de deal ook al vijf jaar in Nederland zijn. Jacob was er toen pas 2,5 jaar. Ook mogen je ouders geen strafblad hebben en mag je sinds je komst in Nederland niet ondergedoken hebben gezeten.
Als je als vluchteling in Nederland komt en je bent bezig met een verblijfsvergunning, moet je altijd bereikbaar zijn voor de IND. Zij kunnen je dan snel weer uitzetten als je geen vergunning krijgt. Als je je na je aankomst in Nederland verstopt voor de IND, blijf je misschien wel langer, maar is je kans op dat kinderpardon ook meteen weg. Bij Davit en Nune is dat gebeurd.
Sofia en Najoua maakten sowieso geen kans op deze soepelere regels. Het kinderpardon geldt namelijk alleen voor kinderen die al eens een verblijfsvergunning hebben aangevraagd en afgewezen zijn. Dat hun moeder dat nooit heeft gedaan, is nu dus een probleem.
Hoe moet het nu verder?
Dat de petities voor Jacob, Davit, Nune, Sofia en Najoua allemaal tegelijk rondgaan op sociale media, is vooral toeval. Want eigenlijk zijn hun verhalen helemaal niet te vergelijken, zegt ook Martin Vegter van kinderrechtenorganisatie Defence for Children. "De enige rode draad is dat de belangen van deze kinderen geen rol spelen in de besluiten of ze mogen blijven of niet."
"En het geval van Jacob was helemaal een uitzondering. Bij geen van de kinderen is uitzetting een goed idee voor hun ontwikkeling, maar deze jongen is gewoon een oorlogsvluchteling en moet ook zo gezien worden door de IND."
De IND dacht daar eerst anders over maar geeft Jacob en zijn moeder nu toch gelijk. Volgens de regels van het IND zijn zowel Armenië als Marokko veilige landen, een belangrijke voorwaarde om iemand geen verblijfsvergunning te geven. De precieze reden waaromvoor Jacob en zijn moeder een uitzondering is gemaakt, is niet duidelijk. Voor Najoua, Sofia, Davit en Nune is in ieder geval geen uitzondering gemaakt.
Volgens Martin Vegter van Defence for Children moeten daarom alle regels voor verblijfsvergunningen voor kinderen op de schop, het liefst met een nieuwe wet. "Het is niet zo dat wij niemand willen terugsturen die in Nederland een verblijfsvergunning aanvraagt. Maar dat moet je dan wel snel en zorgvuldig doen, meteen als iemand aankomt in Nederland. En er moet goed en grondig naar het belang van het kind gekeken worden. Als je dat meteen doet, heb je ook niet steeds een nieuw probleem dat na een aantal jaar weer opspeelt, zoals nu wel gebeurt."