Wat is er gebeurd?
In Frankrijk is een leraar, Samuel Paty, vermoord en onthoofd, omdat hij in de klas Mohammedcartoons liet zien. Dat zijn getekende afbeeldingen van de profeet Mohammed die door sommige moslims als beledigend worden gezien, bijvoorbeeld omdat hij een bom onder zijn tulband heeft.
Volgens de leerlingen liet Paty de cartoons zien om uit te leggen wat vrijheid van meningsuiting betekent en hoe daar spanningen in kunnen ontstaan. Ook gaf hij van te voren de kans aan moslimleerlingen om uit de klas te gaan, omdat Paty hen niet wilde choqueren.
Via een boze ouder kwam materiaal over de les online. Enkele dagen later werd Paty vermoord door een 18-jarige Tsjetsjeen. Voor zover bekend kende hij de leraar niet en zat hij niet op de desbetreffende school. Hij werd uiteindelijk doodgeschoten door de politie.
Waarom moet ik dit weten?
Het is niet de eerste keer dat beledigende cartoons van de profeet Mohammed tot protesten en geweld leiden. In 2005 publiceerde een krant in Denemarken cartoons van Mohammed waarin de profeet onder meer werd afgebeeld met een bom onder de tulband. In binnen- en buitenland waren veel protesten met zelfs doden tot gevolg.
Zes jaar geleden zorgden Mohammedcartoons opnieuw voor geweld. In Frankrijk schoten toen twee moslimextremisten twaalf mensen dood van het weekblad Charlie Hebdo. Daarbij riepen de aanslagplegers dat ze wraak namen voor wat er in het blad over de profeet was gepubliceerd. Charlie Hebdo had over meerdere jaren onder meer de Deense cartoons gepubliceerd en spotprenten gemaakt over fundamentalistische moslims.
In onderstaand artikel leggen we uit waar die gevoeligheid over Mohammedcartoons onder meer vandaan komt.
Wie vindt wat?
Het afbeelden van de profeet Mohammed - in de islam de belangrijkste boodschapper van God - ligt voor sommige strenggelovige moslims gevoelig. Daar is volgens religiewetenschapper Pooyan Tamimi Arab van de Universiteit Utrecht niet één verklaring voor. Als voorbeeld vertelt hij onder meer dat het in sommige islamitische landen vroeger best normaal was om de profeet Mohammed af te beelden.
"Met name in Iran is de profeet vaak afgebeeld. Na de protesten over de cartoons in Denemarken werden die steeds vaker weggehaald. De profeet komt ook vaak voor in miniatuurkunst, bijvoorbeeld uit het Ottomaanse Rijk."
Cartoons
Toch vinden sommige strenggelovige moslims het niet kunnen dat de profeet getekend wordt, en al helemaal niet als het als beledigend wordt ervaren. "Heel veel moslims hebben een speciale plaats gereserveerd voor de profeet. Ze voelen zich emotioneel verbonden."
Er zijn wetenschappers die zeggen dat sommige strenggelovige moslims zich zo sterk verbonden voelen met Mohammed dat bijvoorbeeld een beledigende cartoon een directe belediging is aan de profeet zelf. "Ik ben het daar alleen half mee eens, want je moet ook naar andere redenen en factoren kijken", zegt Tamimi Arab.
Hij heeft het bijvoorbeeld over politieke redenen. Volgens de religiewetenschapper leeft in Europa onder verschillende groepen sterk het idee dat moslims een gediscrimineerde minderheid zijn. "Als je dat zo voelt als moslim, kan het zijn dat je misschien ook wel strenger je grenzen gaat aangeven." Daarmee bedoelt hij dat je daardoor bijvoorbeeld feller kan worden tegen het afbeelden van Mohammed.
Ook zegt Tamimi Arab dat hele strenge religieuze ideeën worden aangemoedigd door islamitische landen waar strenge straffen staan op het beledigen van de profeet.
Vrijheid van meningsuiting in Frankrijk
Tamimi Arab vindt het ook geen toeval dat het nu in Frankrijk gebeurt. "Daar is vrijheid van meningsuiting heel belangrijk. Ook heb je bijvoorbeeld het hoofddoekjesverbod op scholen. Dat soort beleid maakt Frankrijk misschien eerder een doelwit."
In een democratische samenleving, zoals Frankrijk, vallen cartoons onder vrijheid van meningsuiting. Ook als ze als kwetsend of beledigend kunnen worden ervaren.
Na de dood van Paty gingen tienduizenden Fransen de straat op om te staan voor vrijheid van meningsuiting. Sommigen hadden borden bij zich met teksten als 'Je Suis Prof' en 'Je Suis Samuel'. Daarmee verwijzen ze naar de tekst 'Je Suis Charlie'. Die werd in 2015 gebruikt als symbool voor de persvrijheid en vrijheid van meningsuiting, na de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo.
Dat weekblad steunt de protesten, net als veel politieke leiders en vakbonden. Ook wordt de vermoorde leraar Samuel Paty in heel het land geëerd.