Wat is er gebeurd?
17 juli 2014, bijna zes jaar geleden, werd vlucht MH17 neergeschoten boven Oekraïne. Begin 2020 ging in Nederland de rechtszaak tegen de verdachten van start. Die rechtszaak gaat waarschijnlijk jaren duren.
In een zwaar beveiligde rechtbank bij Schiphol staan vier verdachten terecht, drie Russen en een Oekraïner. Ze worden beschuldigd van twee dingen: het neerhalen van MH17 en moord op de 298 passagiers van het vliegtuig.
Probleem: de verdachten zijn er helemaal niet. Ze zitten waarschijnlijk in Rusland, maar dat levert geen inwoners uit aan andere landen. Ze kunnen nog steeds veroordeeld worden door de rechtbank, maar dan zullen ze hun straf niet uitzitten.
Waarom moet ik dit weten?
Het neerschieten van MH17 is een van de grootste 'Nederlandse' rampen van de afgelopen jaren. Er kwamen 298 mensen om, onder wie 196 Nederlanders. MH17 werd neergehaald boven het oosten van Oekraïne, in Oost-Europa. Daar was op dat moment een oorlog aan de gang. Die oorlog is nog steeds bezig en gaat tussen twee partijen: strijders die onafhankelijk willen worden van Oekraïne en het leger van Oekraïne. Rusland steunt de onafhankelijkheidsstrijders, ook met militaire spullen.
Na heel veel onderzoek, waar allerlei landen en onderzoeksinstanties aan meewerkten, is bijna iedereen het erover eens dat MH17 is neergehaald door een Russische raket, een zogenaamde BUK-raket. De vraag is, wie heeft dat gedaan? Daar komen de vier verdachten om de hoek kijken. Het Openbaar Ministerie zegt dat zij hebben samengewerkt om die raketinstallatie (een soort truck waar de raket op staat) neer te laten zetten op die plek om een vliegtuig neer te schieten.
Ze worden daarom vervolgd voor het 'uit de lucht schieten van een vliegtuig met de dood tot gevolg' en 'moord op 298 inzittenden'. Als de rechter vindt dat ze daar schuldig aan zijn, kunnen ze levenslang krijgen. Maar om ook echt de gevangenis in te gaan, moeten ze wel in Nederland of Oekraïne zijn. Dat zijn ze niet, ze zijn waarschijnlijk in Rusland. En Rusland levert geen mensen uit aan andere landen. Kortom: zolang de vier verdachten niet naar Nederland komen, zullen ze niet in de gevangenis belanden.
Laatste dingetje: het gaat sowieso allemaal nog heel lang duren. De eerste paar dagen gaan ze alleen maar kijken hoe de agenda er precies uitziet, welke getuigen er moeten komen en of de nabestaanden nog wat willen zeggen. Maar je gaat het nog wel vaker in het nieuws zien, want de verwachting is dat het hele proces minstens vier jaar gaat duren. En wie weet, als er nog meer verdachten of getuigen bijkomen, dan kan het allemaal nog veel langer gaan duren.
Wie vindt wat?
Laten we maar beginnen met Rusland. Rusland zegt eigenlijk al jaren: wij hebben niets verkeerd gedaan. Het was daar oorlog, zeggen de Russen, en wij hadden helemaal geen macht over dat gebied. Daarom zijn wij ook niet verantwoordelijk voor wat er is gebeurd. En die Russische raketinstallatie wás volgens hen niet Russisch, omdat het leger een ander type gebruikt, zeggen ze.
In Rusland zelf is relatief weinig aandacht voor de zaak in de media, zeker niet voor de internationale en Nederlandse onderzoeken. Over alle bewijzen van het internationale onderzoeksteam zeggen de Russen: die zijn vals. De Nederlandse regering heeft nog aan Rusland gevraagd of de verdachten - áls de rechter zegt dat ze schuldig zijn - hun straf in Rusland mogen uitzitten. Maar daarvan zeggen de Russen: nee, wij vinden het onderzoek oneerlijk, dus daar werken we niet aan mee.
De Nederlandse regering wil graag dat de mensen die schuldig zijn straf krijgen. Maar het gaat niet alleen om de mensen die echt met die raket bezig zijn geweest. Nederland wil ook Rusland - het land zélf dus - verantwoordelijk stellen voor hun aandeel in het neerhalen van MH17.