Wat is er gebeurd?
Een actiegroep wil dat er in Nederlandse geschiedenisboeken op de basis- en middelbare scholen meer aandacht komt voor de val van Srebrenica.
Srebrenica is een plaats in het oosten van Bosnië waar 25 jaar geleden meer dan 8000 moslimmannen en -jongens werden vermoord door de Bosniche Serviërs.
De lijken werden, verspreid over heel Bosnië, in massagraven gegooid. Tot op de dag van vandaag wordt er nog naar lichamen gezocht.
De genocide van Srebrenica wordt gezien als de grootste oorlogsmisdaad in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Enkele honderden Nederlandse militairen, die in het gebied de bewoners moesten beschermen namens de Verenigde Naties, konden de massamoord niet voorkomen.
Eerst wat begrippen
Om de val van Srebrenica goed te kunnen uitleggen, moeten we eerst een paar begrippen op een rijtje zetten.
Een genocide betekent het vermoorden van een specifieke bevolkingsgroep. In het geval van Srebrenica ging het om moslims.
Joegoslavië was een land dat nu niet meer bestaat. Het land is namelijk uiteen gevallen in het huidige Slovenië, Kroatië, Bosnië en Herzegovina, Servië, Kosovo, Montenegro en Macedonië. Vroeger was dat dus één land: Joegoslavië.
Een enclave is een gebied dat helemaal wordt omsloten door grondgebied van iemand anders. In dit geval is een enclave een veilige zone binnen een oorlogsgebied.
Even terugspoelen...
Aan het einde van de vorige eeuw woedde in het voormalige Joegoslavië een bloedige burgeroorlog. Het viel uiteen en in Bosnië liepen de spanningen het hoogste op.
Serviërs, Kroaten en Bosnische moslims woonden daar door elkaar. De Bosnische Serviërs wilden het land overnemen en gebruikten daarbij veel geweld. Ze begonnen een oorlog. Duizenden Bosnische moslims sloegen op de vlucht.
De Verenigde Naties stuurden neutrale militairen naar Bosnië om de moslims te beschermen in veilige gebieden. Die gebieden heten enclaves en Srebrenica was zo'n enclave. Het was de plek die Nederlandse VN-militairen moesten beschermen en waar ze moesten zorgen voor de veiligheid van zo'n 40.000 moslims.
Maar al snel bleek dat de paar honderd Nederlanders helemaal niet de juiste wapens en spullen hadden om zichzelf en de moslims te beschermen. Ondertussen kwam het Bosnisch-Servische leger steeds dichterbij. De Nederlandse militairen vroegen bij de Verenigde Naties om hulp (luchtsteun van gevechtsvliegtuigen), maar die kwam niet.
En toen, op 11 juli 1995, werd Srebrenica onder de voet gelopen door het Bosnisch-Servische leger. De Nederlandse militairen hadden vanaf dat moment niks meer te zeggen en vertrokken uit het gebied. Generaal Mladic van de Bosnische Serviërs leek in eerste instantie de moslims in de 'veilige' zone gerust te stellen. Hij zei dat eerst dat de vrouwen en kinderen met bussen het gebied uit mochten, en de mannen mochten daarna ook weg.
Maar in de dagen daarna werd duidelijk dat de meeste mannen hun vrouwen en kinderen nooit meer zouden zien. Meer dan 8000 moslims werden gevangengenomen en daarna vermoord. Tot op de dag van vandaag zijn niet alle lichamen gevonden.
Wat is dan de rol van Nederland?
Over de precieze rol van Nederland tijdens de genocide is nogal wat te doen. Nabestaanden van de slachtoffers vinden dat de Nederlandse staat verantwoordelijk is voor de dood van alle 8000 mannen, omdat de militairen volgens hen hadden kunnen voorkomen dat de moslims werden weggevoerd en vermoord. Daar zijn al meerdere rechtszaken over gevoerd, met al een paar keer een andere uitkomst.
Volgens de laatste uitspraak is Nederland voor 10 procent aansprakelijk voor de moord op 350 mannen. Dat betekent dat Nederland 10 procent van de schade van de nabestaanden moet vergoeden. Om hoeveel geld het gaat, is nog steeds niet bekend.
Waarom moet ik dit weten?
Misschien heb je weleens iets gelezen over de val van Srebrenica in je geschiedenisboeken op de basis- of middelbare school. Toch vinden experts dat het er op school te weinig over gaat. En áls het er al over gaat, wordt volgens geschiedeniskenners vooral van één kant naar het verhaal gekeken.
Zo zegt Marc van Berkel, één van de geschiedeniskenners, dat het woord 'genocide' amper wordt gebruikt. Ook zegt hij dat er meer aandacht moet zijn voor de slachtoffers en nabestaanden. Dat is belangrijk, zegt hij, omdat er in Nederland ook Bosniërs wonen die alle ellende hebben meegemaakt.
Daarom is een petitie van actiegroep 'Srebrenica is Nederlandse Geschiedenis' nu meer dan 8000 keer ondertekend. Een van de dingen die de groep wil, is dat de genocide meer aandacht krijgt in het onderwijs.
Irma ondertekende die petitie
De ouders van Irma (19) komen uit Bosnië en zijn tijdens de oorlog gevlucht naar Nederland. Zelf heeft ze zich veel verdiept in het onderwerp, omdat ze wil weten wat haar ouders hebben meegemaakt en hoe ze dat hebben ervaren. "Het lijkt me heel angstig", zegt ze. "Ook de broer van mijn vader is tijdens de oorlog overleden, iedereen was bang."
Als ze met vrienden praat over de genocide in Srebrenica valt het haar op dat zij er zo weinig van weten. "Ik heb zelf vwo gedaan, maar tijdens geschiedenis is er echt geen aandacht aan besteed", zegt Irma. "Soms vertel ik aan iemand wat er in Bosnië is gebeurd en dan hebben ze er wel vaag iets over gehoord. Maar heel veel weten er echt niets van."
En dus moet de lesstof veranderen, vindt Irma. "Daarom heb ik de petitie ondertekend. Er wordt heel veel aandacht besteed aan de Tweede Wereldoorlog, wat terecht is, maar dat betekent toch niet dat je de Bosnische genocide niet hoeft te doen?", zegt ze. "Ik denk dat het belangrijk is dat niet alleen mensen met een Bosnische achtergrond dit ondertekenen, maar iedereen, ongeacht de afkomst."