Wat is er gebeurd?
In onze nieuwsvideo's over politiek hoor je soms: "Dat zeggen Haagse bronnen."
Tijdens de coronacrisis lijkt dat vaker te gebeuren. Maatregelen worden uitgelekt voordat de persconferentie zelfs begint.
Wie zijn die 'Haagse bronnen' en waarom wordt er gelekt? We vragen het voor je aan politiek verslaggever Xander van der Wulp. Hij werkt voor de NOS in Den Haag.
Wie zijn 'Haagse bronnen?'
Haagse bronnen zijn mensen die in de politiek werken. Dus: Kamerleden, politiek-assistenten van ministers, de ministers zelf, persvoorlichters, spindoctors of woordvoerders van politieke partijen. "Het zijn mensen die je wel iets willen vertellen, maar liever niet willen dat je zegt van wie je het hebt. Want dan lopen ze vooruit op de officiële communicatie," zegt Van der Wulp.
"Maar in tijden van corona zijn er ook mensen uit de zorg betrokken," zegt Van der Wulp. Bijvoorbeeld mensen die in het Outbreak Management Team zitten (OMT). In dat team zitten onder andere hoogleraren en artsen, die advies geven aan het kabinet.
Waarom Van der Wulp niet gewoon zegt van wie hij die informatie krijgt? "Dan krijgen we niks te horen. Ze vertellen het juist omdat het anoniem kan."
Waarom lekken de bronnen?
Deze 'Haagse bronnen' kunnen verschillende redenen hebben om te lekken. Soms gebeurt het ook uit onbenulligheid. "Bij het Outbreak Management Team kan het bijvoorbeeld dat ze niet zo snel doorhebben dat als ze iets aan een journalist vertellen, dit tot een nieuwsbericht kan leiden," zegt Van der Wulp. De mensen die bij het OMT werken hebben minder media-ervaring dan politici.
Maar vaak wordt er ook gelekt uit eigen belang. "Als je jouw medisch advies laat lekken, dan weet iedereen dat de gezondheidszorg dat adviseert aan de politiek," zegt Van der Wulp. "Het is voor de politiek dan heel lastig om iets anders te beslissen. Iedereen weet dan: ze negeren het advies wat het beste was voor de gezondheid van Nederland, bijvoorbeeld voor economische redenen."
Informatie aan een journalist vertellen kan ook als doel hebben om alvast te kijken wat de reactie gaat zijn van mensen, of alvast een bepaalde verwachting geven. "Zodat mensen niet enorm verrast worden tijdens de persconferentie," zegt Van der Wulp.
Ook kunnen 'Haagse bronnen' mensen zijn die iets willen aankaarten. Bijvoorbeeld als er iets is op hun werk waar ze het niet mee eens zijn, maar ze geen gehoor krijgen.
Hoe gaat dit er in de praktijk aan toe?
Van der Wulp kreeg het document met advies van coronamaatregelen vanuit het OMT ineens via Whatsapp. "Een kennis waar ik lang geen contact meer had, stuurde het. Zij had het weer van een vriend waarvan de vader... Nou ja, via via."
Van der Wulp hoeft dan alleen maar naar het ministerie te gaan met het voorblad en te vragen of het kenmerk klopt. "Ze geven dat dan wel toe: ja, dit ziet er echt uit." Dat checkt Van der Wulp dan bij verschillende mensen.
Want het gaat altijd over meerdere Haagse bronnen. "Je wil er minimaal twee, uit verschillende hoeken. Twee bronnen uit dezelfde partij ga je niet gebruiken."
Is Rutte blij met dit gelek?
Daar lijkt het volgens de politiek verslaggever niet op: "Je hoort achter de schermen dat Rutte zich er enorm aan ergert."
Rutte is altijd al bezig geweest om lekken tegen te gaan. "Als iets van te voren is uitgelekt bij de ministerraad, dan schrapt Rutte dat onderwerp uit de agenda."
Van der Wulp heeft gehoord dat de adviseurs uit het OMT tegenwoordig een geheimhouding moeten tekenen, zodat ze het niet zo snel gaan delen. Toch kan lekken ook voor Rutte voordelig zijn, zoals het eerder genoemde verwachtingsmanagement.
Waarom zou je als journalist al eerder iets vertellen?
Daar kan je over discussiëren, vindt ook Van der Wulp. "Maar als iedereen snakt naar meer duidelijkheid, dan is het gewoon nieuws om te horen wat de nieuwe versoepelingen zijn."