Wat is er gebeurd?
Jongeren zouden pas in het derde jaar van de middelbare school een definitief schooladvies moeten krijgen, dat zeggen verschillende onderwijsorganisaties. Ze hebben een onderwijsplan gemaakt.
Leerlingen krijgen nu als ze 12 zijn te horen of ze naar het vmbo, havo of vwo moeten. Sara Geven doet onderzoek naar onderwijs op de Universiteit van Amsterdam. "We pakken de kansen van een leerling te vroeg af: op een moment dat we niet zeker weten wat hun talenten zijn."
Hoe het nu gaat, zorgt voor meer kansenongelijkheid, zegt Geven: "In landen waar op latere leeftijd pas wordt geselecteerd, zie je dat de verschillen in schoolprestaties tussen kinderen met hoger- en lageropgeleide ouders kleiner zijn."
Waarom moet ik dit weten?
Misschien heb jij vmbo-t of vwo advies gekregen in groep 8, maar had je liever iets anders gedaan. Of zit je op een school met alleen maar gymnasiasten of vmbo'ers en wil je ook weleens iemand spreken van een ander niveau.
Wij laten je zien hoe over de hele wereld scholen anders omgaan met schoolniveaus. Spoiler alert: Nederland blijkt een best vreemde eend in de bijt.
Hoe is het over de wereld verdeeld - en is dat goed?
In vergelijking met andere landen wordt de selectie van schoolniveau in Nederland erg vroeg gemaakt. Dat weet ook onderwijssocioloog Sara Geven. "En het is de vraag of je bij een kind van 12 al kan weten of iemand meer een denker of praktisch ingesteld is."
En dat vroege selecteren doen we in Nederland ook nog een heel specifiek. "We hebben wel 7 verschillende niveaus. En hoe meer verschillende hokjes, hoe moeilijker het is om een niveau omhoog te klimmen", zegt Geven. In België selecteren ze bijvoorbeeld ook vroeg, maar daar heb je maar twee niveaus. "Daar zie je dat de meeste leerlingen op het hoogste niveau zitten, doordat er minder onderscheid wordt gemaakt."
Bij NOS Stories keken we naar onderwijssystemen over de hele wereld. In Frankrijk, Engeland, China en Noorwegen hebben ze een systeem waar je op de middelbare school pas na de onderbouw een niveau kiest. Rond je 15e dus. "En je ziet dat dat goed is voor de gelijke kansen in het onderwijs", aldus Geven.
Waarom? "Leerlingen zijn op latere leeftijd minder afhankelijk van hun ouders en daardoor wordt het niveau meer hun eigen keuze." Maar dat niveau wordt nu toch bepaald door de basisschoolleraar? "Ja, dat is zo", geeft Geven toe, "maar die leraar spreekt met de ouders van de leerlingen, en die kunnen de keuze beïnvloeden."
Ook is het volgens Geven goed om niet te vroeg in een 'sociale bubbel' te komen. "Leerlingen met rijkere en hoogopgeleide ouders komen nu vaak op hogere niveaus terecht, en leerlingen uit minder bevoorrechte gezinnen of met een migratieachtergrond op vmbo-scholen." En zo blijft iedereen dus in dezelfde 'bubbel'.
In de Verenigde Staten heb je überhaupt geen niveaus op de middelbare school. Toch is daar ook kansenongelijkheid. "In de VS zijn heel grote verschillen tussen high schools." Een diploma van de ene school is veel meer waard dan de ander. "En niet iedereen kan naar de beste school gaan."
Wel kan je in de VS zelf (een deel van) je vakkenpakket kiezen en moet je er zelf voor zorgen dat je uitblinkt, wil je diploma goed genoeg zijn voor bepaalde universiteiten. Helemaal geen verschillende schoolniveaus hebben blijkt niet goed voor het zelfvertrouwen van de leerlingen. Geven: "Je wordt dan de hele tijd geconfronteerd met mensen die beter zijn dan jij."